“ΠΥΛΑΡΟΣ” και “ΑΣΣΟΣ” συγκρούονται.
(Δημοσίευση: Σεπτέμβρης 2009 kefalonitis.com)

Βρισκόμαστε την 6η πρωινή τις 25 Νοέμβρη του 1903, ημέρα Τετάρτη, στην έξοδο του λιμανιού της Ιθάκης (Βαθύ) στο φάρο του Αγίου Ανδρέα. Ο καιρός είναι καλός και η θάλασσα γαλήνια. Το ατμόπλοιο ΠΥΛΑΡΟΣ εξέρχεται από το λιμάνι κρατώντας τη δεξιά, (περίπου 40-50 μέτρα από την ακτή) και το ΑΣΣΟΣ εισέρχεται κρατώντας από την ακτή και αυτό την ίδια απόσταση. Με τις ταχύτητες που έχουν κατά μαρτυρίες, έχουν 5 έως 10 λεπτά καιρό να διορθώσουν πορείες. Τελικά μπερδεύονται!!! Με κατάληξη τη σύγκρουση. Άντε μέχρι εδώ όλα καλά. Πώς όμως η πλώρη του εισερχόμενου καρφώνεται στην αριστερή πλευρά και προς την πλώρη (στο αμπάρι και β΄θέση) του εξερχόμενου; Αυτές είναι περιληπτικά οι συνθήκες σύγκρουσης των δύο ατμόπλοιων που παρουσίασαν τα τότε Μ.Μ.Ε. (εφημερίδες).

Λιμάνι Βαθύ της Ιθάκης. Στο κόκκινο μαρκάρισμα έγινε η σύγκρουση.

Διαπιστωμένα το δρομολόγιο Πειραιά – Αμβρακικού γινόταν από τα δύο ατμόπλοια με τις ίδιες προσεγγίσεις και την ίδια ώρα εκκίνησης από Πειραιά, είχαν δε σχεδόν τις ίδιες δυνατότητες ταχύτητας. Πως το ένα έμπαινε και το άλλο έβγαινε και μάλιστα αφού είχε διανυκτερεύσει στο Βαθύ; Και όταν κατά μαρτυρίες, τα πληρώματά τους είχαν «πετσοκοφτεί» στο λιμάνι του Πειραιά και της Πάτρας, άρα από Πάτρα είχαν ξεκινήσει μαζί;

Το ατύχημα έγινε στις 6 το πρωί και οι φήμες της σύγκρουσης άρχισαν στο Πειραιά το μεσημέρι στις 2 μ.μ. Γιατί τόση καθυστέρηση;
Απλά συμπερασματικά βγαίνει ότι δεν υπήρχε εξερχόμενο και εισερχόμενο πλοίο, υπήρχαν δύο εξερχόμενα με τελικό προορισμό το Φισκάρδο.

Να το πρώτο τηλεγράφημα του πράκτορα στην Ιθάκη της ΠΥΛΑΡΟΥ: Προς Πρακτορείον «Αθανασούλη» Πειραιά:- «ΑΣΣΟΣ» κυνηγήσασα «ΠΥΛΑΡΟΝ» εις το στόμιον του λιμένος προσέκρουσεν εις το μέσον και κατεβύθισεν αυτήν. Φονευμένοι πνιγμένοι πολλοί. Έλθετε τάχιστα.- Μπεκατώρος.

Αυτή η είδηση «έκοψε» τα πόδια και των δύο ναυτιλιακών γραφείων γιατί το κλίμα ήταν άσχημο για τα δύο πλοία και από πλευράς λιμεναρχείων αλλά και Κυβέρνησης. Εκτός από ένα μεγάλο μέρος επιβατών, που εκτός από το σημείο προορισμού την «καταέβρισκαν» με τις θαλάσσιες κόντρες, κάποιοι πιο συνετοί φαίνεται είχαν κάνει αρκετές καταγγελίες και μέχρι τότε όλοι έκαναν στραβά μάτια.

Αλλά τώρα; Οι ευθύνες πολλές για όλους πλοιοκτήτες, καπεταναίους, λιμενάρχες, υπουργούς, και τέλος κυβέρνηση και μη ξεχνάμε ότι η τότε Ελλάδα ήταν η Ελλαδίτσα της Στερεάς, Πελοποννήσου, Κυκλάδων και τέως Ιονίου πολιτείας. Τα θύματα φαίνονταν πολλά, τα πράγματα ήταν δύσκολα, η λύση όμως βρέθηκε: «ΤΡΙΝΑΚΡΙΑ» η μαγική λέξη! Το Ιταλικό πλοίο που πριν 20 χρόνια είχε βουλιάξει, αφού κατά σύμπτωση είχε συγκρουστεί στο ίδιο σημείο με ένα Ελληνικό φορτηγό, με τον προαναφερόμενο τρόπο (το ένα έβγαινε το άλλο έμπαινε). Όλα λοιπόν στη θεά τύχη, ούτε συναγωνισμοί, ούτε ευθύνες ούτε τίποτε, πράγμα που στρατεύθηκαν να υποστηρίξουν παλιοί καπεταναίοι, υπουργοί, κλπ.
Έτσι λοιπόν ο πρωθυπουργός Δ. Ράλλης το «έπαιζε» σκληρός και έλεγε: – Διέταξα να ενεργηθούν αυστηρόταται ανακρίσεις όπως εξακριβωθή ποίος είναι ο υπαίτιος της φοβερής αυτής συγκρούσεως. Πάντως εις ταύτην ουκ ολίγον συνετέλεσεν η παραφροσύνη των δύο πλοιάρχων, οι οποίοι ετρώγοντο από καιρόν και διεκινδύνευον την ζωήν των επιβατών. Διέταξα να κρατηθούν τα πληρώματα αμφοτέρων των πλοίων, δια να εξακριβωθώσι τα αίτια της συγκρούσεως.
– Ο υπουργός Εσωτερικών Κυριακούλης Μαυρομιχάλης “το μαλάκωνε”:
“Βεβαίως την φοράν ταύτην καθώς φαίνεται, αμφότεροι οι πλοίαρχοι είναι αθώοι του χυθέντος αίματος διότι η σύγκρουσις επήλθεν ένεκα ομίχλης και ουχί ένεκα συναγωνισμού ως αρχικώς υπετέθη. Οι πλοίαρχοι όμως ούτοι δεν ήτο δυνατόν η να καταλήξωσιν εις τοιαύτα δυστυχήματα.
Επανειλλημένως εγένοντο ήρωες εκτρόπων σκηνών. Το καλοκαίρι δε ότε ήμην εις το Λουτράκι διέταξα τον αστυνόμον να επέμβη διότι ένεκα του συναγωνισμού πολλάκις παρελάμβανον τους επιβάτας και σπεύδοντες εγκατέλιπον τας αποσκευάς αυτών.”

Ο κ. Αλ. Γιαννουλάτος διευθυντής της Ιωνικής Ατμοπλοϊκής Εταιρείας εις την οποία ανήκε η Άσσος έλεγε:
-Η σύγκρουσις των ατμοπλοίων οφείλεται εις σύμπτωσιν καθ΄ην αμφότερα ευρέθησαν εις την άκραν του ακρωτηρίου του Αγίου Ανδρέου. Το σφάλμα όμως ένεκα του οποίου επήλθεν η σύγκρουσις οφείλεται αποκλειστικώς εις τον πλοίαρχον της Πυλάρου όστις εν ω περιέκαμπτε τον κάβον δεν εσφύριζεν ως ώφειλε κατά τους ναυτικούς κανονισμούς.-
Ο κ. Φραγκισκάτος αφ ετέρου διευθυντής της Ατμοπλοϊκής Εταιρείας Αθανασούλη εις την οποία ανήκε το καταβυθισθέν ατμόπλοιον Πύλαρος, επιρρίπτει την ευθύνην εις το πλοίαρχον της Άσσου:
-Ο πλοίαρχος της Άσσου μας είπε είναι υπαίτιος, διότι επειδή η Πύλαρος είχε κερδίσει πολύ εις ταχύτητα, εκ προθέσεως ανέπτυξε τόσην ταχύτητα ώστε ήτο αδύνατος πας επιδέξειος χειρισμός προς αποφυγήν της επελθούσης καταστροφής!
Και όπως φαίνεται είναι ο μόνος που λέει την αλήθεια όχι όμως ολόκληρη. Το ΑΣΣΟΣ μεταφέρει την μητέρα, την αδελφή και το γαμβρό Διονύση του Αλ. Γιανουλλάτου μέχρι το Φισκάρδο μεθεπόμενη προσέγγιση των πλοίων (μετά την Αγ. Εφημία). Είναι λογικό λοιπόν από θέμα γοήτρου να θέλει την πρωτιά της εισόδου στο πάρα πάνω λιμάνι, μια και είναι η «έδρα» του στην Έρισσο, άσε που ο β΄καπετάνιος Γαβρ. Σιμονέτος που αναπληρώνει λόγω άδειας τον α΄πλοίαρχο Φ. Παπαδόγιαννη πρέπει να επιδείξει και τις ικανότητές του.
Η «κόντρα» είναι γνωστή στους επιβάτες οι οποίοι περιμένουν με ανυπομονησία στην εξέδρα (καταστρώματα) γεγονός που κόστισε και λίγους νεκρούς, γιατί αν βρισκόντουσαν στη σχεδόν γεμάτη (λόγω εισιτηρίων) β΄θέση της ΠΥΛΑΡΟΥ, εκεί δηλαδή που «έσκασε» η πλώρη του ΑΣΣΟΣ τα θύματα θα ήσαν πολλά όπως υπέθεσε και το πρώτο τηλεγράφημα.
Τα καζάνια ανεβάζουν πιέσεις όσο παίρνει, (λίγο πριν την έκρηξη), μπαίνουν οι τελευταίοι επιβάτες και οι κάβοι λύνονται. Το ΠΥΛΑΡΟΣ σαν πιο ελαφρύ αποκτά μεγαλύτερη αρχική επιτάχυνση και προηγείται του ΑΣΣΟΣ, το οποίο όμως με την ελαφρώς μεγαλύτερη ιπποδύναμη και με τέρμα τις πιέσεις αρχίζει να πλησιάζει τον αντίπαλο. Και όπως φαίνεται δεν το πλησιάζει απλώς αλλά το στριμώχνει σιγά – σιγά δεξιά προς τον κάβο του Αγ. Αντρέα. Κάτι παρόμοιο αλλά αντίθετα είχε γίνει το προηγούμενο Ιούλιο στο λιμάνι της Κυλλήνης όπου συγκρούστηκαν ελαφρά τα δύο πλοία. Το ΠΥΛΑΡΟΣ έχει να διαλέξει, ή πτώση της ταχύτητας ώστε να περάσει αριστερότερα από πρύμνη το ΑΣΣΟΣ, αλλά θα έχανε το παιχνίδι, η να τα «δώσει όλα» και κόβοντας αριστερά να αναγκάσει τον αντίπαλο να μειώσει για το φόβο σύγκρουσης και έτσι να τον περάσει κατά πρώρραν και να προηγηθεί.

Ο καπετάν Στάθης Φερεντίνος ρισκάρισε τη νίκη, αλλά είτε το πλοίο τον πρόδωσε είτε ο καπετάν Σιμονέτος δεν φοβήθηκε ώστε να κόψει ταχύτητα, και έτσι βρέθηκε το ΑΣΣΟΣ καρφωμένο στην αριστερή πλευρά του ΠΥΛΑΡΟΣ σε ένα “φιλικότατο” εναγκαλισμό.
Τα δύο πλοία έμειναν καρφωμένα και γύρισαν ώστε η πλώρη του ΑΣΣΟΣ κοιτούσε σχεδόν την είσοδο του λιμανιού της Ιθάκης και ο έμπειρος καπετάνιος της ΑΣΣΟΥ άρχισε να σπρώχνει αργά την ΠΥΛΑΡΟ προς τα αβαθή μήπως το σώσει, κάτι που λόγω προηγούμενων διαφορών παρεξηγήθηκε. Επικράτησε πανικός. Αρκετοί τραυματίστηκαν από τη σφοδρή σύγκρουση, και πολλοί πέρασαν από το ένα πλοίο στο άλλο για να σωθούν. Μέσα σε αυτούς και ο β΄καπετάνιος της ΠΥΛΑΡΟΥ Κυρ. Φερεντίνος γιος του α΄, που κάποιοι είπαν ότι φοβήθηκε, ο ίδιος ότι πέρασε στο ΑΣΣΟΣ να ζητήσει βοήθεια, η αλήθεια είναι όμως ότι ο αθεόφοβος κυνηγούσε ένα χωροφύλακα να του πάρει το όπλο (έναν γκρά)

 

να σκοτώσει το καπετάνιο της ΑΣΣΟΥ φωνάζοντας, αφήστε με να τον σκοτώσω τον κερατά. Τελικά  μεταφέρθηκε με βάρκα πίσω στο ΠΥΛΑΡΟΣ γιατί στη συνέχεια όταν διαπιστώθηκε ότι τα στεγανά της ΠΥΛΑΡΟΥ μεταξύ β΄θέσης και μηχανής άντεξαν, ο καπετά Σιμονέτος με κατάλληλο χειρισμό αποκολλήθηκε και το ΠΥΛΑΡΟΣ κατόρθωσε να φτάσει μέχρι το τελωνείο και να προσαράξει στα αβαθή, ώστε στο τέλος να παραμείνει έξω από τη θάλασσα ένα κομμάτι πρύμνης και το φουγάρο.

Στην Ιθάκη έσπευσαν δικαστικές και ναυτικές αρχές όπου γνωμάτευσαν ότι ευθύνεται το ΑΣΣΟΣ, επειδή δεν συνεμορφώθη προς τους διεθνείς κανόνες ναυσιπλοΐας! Ποιους άρα κανόνες, που στην τότε Ελλάδα ούτε ακουστά δεν τους είχαν. Μόλις ένα χρόνο πριν έγιναν υποχρεωτικά τα σωσίβια και οι σωσίβιες βάρκες στα πλοία. ΟΙ ζημιές για μεν το ΠΥΛΑΡΟΣ 150,000δρχ. και 9,000δρχ.για το ΑΣΣΟΣ. Στις 12 Δεκεμβρίου το ΠΥΛΑΡΟΣ ρυμουλκήθηκε στο λιμάνι του Πειραιά από το ναυαγοσωστικό ΕΡΜΗΣ έναντι 1.200 λιρών και επισκευάστηκε σε ένα από τα μηχανουργεία Βασιλειάδη, ή Τζών.
Τα θύματα ήσαν: Βασίλειος Δόγκας, Λιμενάρχης Λευκάδας που γύρναγε από άδεια, ο ιερέας της Κατούνης Λευκάδας Κουρτζής Τηλέμαχος, ο τυροκόμος από τα Μακρυώτικα Λάντος Παναγιώτης, και ίσως ένας ακόμα αγνοούμενος.
Και φυσικά όλοι οι υπεύθυνοι ανακηρύχτηκαν αθώοι. Σας θυμίζει τίποτε;
Σα δείγμα της ποιότητας και αξιοπιστίας των μαρτύρων σας παραθέτω την απάντηση του β΄πλοιάρχου της ΑΣΣΟΥ σε ερώτηση δημοσιογράφου για την κατάθεση του φαροφύλακα του Αγ. Ανδρέα «…Όχι είναι ψέματα αυτός την ίδια ώρα που έγινε η σύγκρουσις, διηγήθη τα της συγκρούσεως εις τον επιβάτην της α΄θέσεως του πλοίου μου κ. Σταυριανόπουλον πρώην έφεδρον ανθυπολοχαγόν του πυροβολικού και του είπε όλην την αλήθεια υπέρ εμού. Κατόπιν όμως όταν εβγήκεν έξω, φαίνεται ότι άλλαξε γνώμην και παρουσία των κ. Παϊζη, ενταύθα πράκτορος της ΑΣΣΟΥ και του δικηγόρου κ. Ματαράγκα μου εζήτησε 400 δραχμάς διά να ειπεί την αλήθειαν εις την ανάκρισιν. Εγώ του είπα δε σου δίνω τίποτα αλλά αν είσαι τίμιος ναυτικός να ειπείς την αλήθειαν. Κατόπιν όμως έμαθα ότι επήρε από την ΠΥΛΑΡΟΝ 1000 δραχμάς και επήγε και κατέθεσεν εναντίον μου.»
Ξέχωρα πάντως αν η πραγματογνωμοσύνη έβγαλε τον πραγματικό φταίχτη του «τράκου», ή όχι, όλη η αλήθεια βρίσκεται στα λίγα λόγια του άγνωστου Κεφαλλονίτη ποιητή:

«Η ΑΣΣΟΣ με την ΠΥΛΑΡΟ είχαν αντιπαθεία
και στο λιμάνι του Θιακιού ελύσαν την αιτία».

Και της εφημερίδας ΣΚΡΙΠ:
«Όλαι αι παραθαλάσσιοι πόλεις από τας οποίας διήρχοντο, τα είδον αλληλοδιωκόμενα, αλληλοπροκαλούμενα εις την καταστροφήν, ως να ήσαν σκάφη δύο παλαβών, εχόντων το δικαίωμα να τα βυθίσουν χωρίς να δώσουν λόγον εις κανένα».

Ρόκκος Σπύρος

(Σημείωση):
Το ότι τα πλοία αλληλοκυνηγήθηκαν το επιβεβαιώνει και η ανάρτηση του φίλου Νicholas Peppas (2013 Nautilia.gr ):
Το άρθρο της συγκεκριμένης ανάρτησης έχει δημοσιευθεί σε εφημερίδα, με υπογραφή δημοσιογράφου Μπαρζούκας Γεράσιμος, ημερομηνία 4-8-1975 και είναι το ακόλουθο:

(Πατήστε κλικ για μεγέθυνση)