Το Ομηρικό λιμάνι Ρείθρον.

Οδύσσεια, (α – 180).
“Τότες ἡ γαλανόματη θεὰ τοῦ ἀπολογιέται•
“Ὅσα ρωτᾶς θὰ σοῦ τὰ πῶ κι ἐγὼ μ’ ἀληθοσύνη.
Τοῦ ἄξιου τοῦ Ἀχίαλου παινιέμαι γιὸς πὼς εἶμαι,
ὁ Μέντης, τῶ θαλασσινῶν τῆς Τάφος βασιλέας•
μὲ πλοῖο μου στὰ μέρη αὐτὰ καὶ μὲ συντρόφους ἦρθα
τὰ πέλαγ’ ἀρμενίζοντας πρὸς τοὺς ξενογλωσσῖτες
τῆς Τέμεσης, μὲ σίδερο, χαλκὸ ἀπ’ αὐτοὺς νὰ πάρω.

Τὸ πλοῖο μένει σὲ ξοχή, παράοξω ἀπὸ τὴν πόλη,
κάτω ἀπ’ τὸ Νεῖο τὸ σύδεντρο, στοῦ Ρείθρου τὸ λιμάνι.
(αρχαίο κείμενο):
(α -185), νηῦς δέ μοι ἥδ᾽ ἕστηκεν ἐπ᾽ ἀγροῦ νόσφι πόληος,
ἐν λιμένι ῾Ρείθρῳ ὑπὸ Νηίῳ ὑλήεντι.).

Ρείθρον, Ρέεθρον (εκ του ρέω). Ποτάμι, ρεύμα, και όχθες ποταμού κατά τον Όμηρο.
Fochi, Φόκι, (Φώκι λάθος γραφή στο σημερινό λιμανάκι νοτιότερα του Φισκάρδου), εκβολή, ή αντίστροφα είσοδος από θάλασσα προς ποτάμι ή κανάλι εν προκειμένω κατά τους Λατίνους.

Το Ρείθρον λοιπόν είτε θέλουμε, είτε όχι εντοπίζεται στο θαλάσσιο σύμπλεγμα κόλπος Σάμης – κανάλι Ιθάκης, γιατί είτε από την Βορινή πλευρά, είτε από τη Νότια παρουσιάζει εικόνα ποταμού – ρεύματος κατά τους αρχαίους μα και τους νεότερους.
Εδώ πρέπει να ξεκαθαρίσει και η υπόθεση του παλατιού Οδυσσέα στα Πηλικάτα. Αδύνατον κατά την Οδύσσεια να ήταν εκεί, γιατί το πλοίο που αναφέρεται στους αποπάνω στίχους θα έπρεπε να βρίσκεται τουλάχιστο στο λιμάνι Πόλι (Pogkli), αραγμένο δηλαδή στο Ρείθρον (κανάλι Ιθάκης) και με τη λογική αυτή ποιό και πού ήταν το λιμάνι που υπήρχε κοντά στο παλάτι?
Επίσης το «νόσφι πόληος» σημαίνει  μακριά από τη πόλη (της Ιθάκης) αραγμένο το πλοίο των Ταφίων προερχόμενο από Μεγανήσι, ή από κάπου εκεί κοντά. Δεν συμβαδίζει λοιπόν τίποτε με τα λεγόμενα του Ομήρου γιατί αν το λιμάνι Πόλι ταυτοποιηθεί με το Ρείθρον, ο τόπος είναι κοντά (και όχι νόσφι) στο παλάτι και πλήρως ελεγχόμενος από αυτό. Σημείωση: Το νόσφι μαζί με γενική αφαιρετική (το πόληος εδώ), εκφράζει την έννοια του μακριά, (Π. Λορεντζάτος).

Μια άλλη επίσης ονομασία που πρέπει να αναλύσουμε είναι ο Δήμος Δουλιχίου στην Έρισσο, ονομασία που δόθηκε γύρω στο 1864 μ.χ., όταν ενώθηκαν τα Επτάνησα με την Ελλάδα.
Καμία σχέση με το αρχαίο Δουλίχιο. Οτιδήποτε μακρόστενο ονομάζονταν τότε δόλιχο, μια ονομασία από τις τόσες που είχε πάρει και το νησί Αστερίς, όπως Dida, Ντρίτα, Δολίχα, Discoglio – Scoglio και από αυτό , Δασκαλιό – Διδασκαλειό, Μαθηταριό κλπ. (Βλέπε στη φωτό το νησάκι).

Στη συνέχεια λόγω των όχι και τόσο ευδιάκριτων χαρτών της εποχής, το όνομα πέρασε από τους χαρτογράφους  στη κοντινή στεριά (Έρισσο) και από νησί έγινε στεριά, όπως και η ονομασία Αστερία που ενίοτε συναντάται σαν χωριό της Ερίσσου και αυτή. Αφελές φαίνεται αλλά αποδεικνύεται από παλιούς χάρτες:

Weigel (1700 μ.χ.).

Vincenzo Maria Coronelli (1650-1718).

William Goodison ή Goodisson  (1785-1836).

(κλικ για μεγέθυνση)

Στους  πάρα πάνω χάρτες βλέπουμε ξεκάθαρα πως το νησάκι Dascoglio – Doglica πέρασε στον τρίτο και νεότερο σαν κολπίσκος, ή  χωριό της Ερίσσου με ονομασία Dulica (Δουλίχα), ενώ στον πρώτο αναφέρεται με τον ίδιο τρόπο μεταφοράς και σαν Αστερία!

Κάπως έτσι φαίνεται να ονομάστηκε από κάποιους και η σημερινή Ιθάκη Δουλίχιο μια και περιφερόταν κατά εκεί η ονομασία Δολίχα (Doglica) και κατάντησε το πολυπληθέστερο νησί του βασιλείου του Οδυσσέα! Χα χα.

Υ.Γ.

Θα συνιστούσα σε όσους  λέμε ότι κάτι ψάχνουμε να βρούμε γύρω από την Ομηρική Ιθάκη, να κρατάμε κάποιες σταθερές ή καλύτερα κάποιους κανόνες.
Δεν είναι δυνατόν πιστεύω να φτάσουμε σε κάποιο αποτέλεσμα όταν χρησιμοποιούμε κατά το δοκούν αποσπάσματα από τα Ομηρικά έπη, πετώντας  στα σκουπίδια ό,τι δε μας βολεύει…

Ρόκκος Σπύρος