ΤΑΞΙΔΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΘΑΚΗ

Να προλογίσω λίγο:
Ό,τι αναλύεται  πάρα κάτω είναι αποτέλεσμα μιας έρευνας που αρχή έχει περιγραφές της  Άννας Κομνηνής στο ιστορικό έργο της  “Αλεξιάδα” γύρω από το θάνατο του Ρομπέρτου Γυισκάρδου.
Η Κομνηνή αναφέρεται σαν ιστορικός του 12ου αιώνα, μα περισσότερο φημίζεται  για τις λεπτομερείς γεωγραφικές γνώσεις της στη περιοχή του Ιονίου – Αδριατικής λόγω της τέλειας για την εποχή γνώση τους από το πατέρα της Αλέξιο και τη χρήση δημοσίων Βυζαντινών εγγράφων. Και  σίγουρα είχε συζητήσει με το γιό του Γυισκάρδου Βοημούνδο ο οποίος την επισκεπτόταν τακτικά (η αδερφή του μόναζε σε μοναστήρι της Πόλης), τον οποίο και θαύμαζε εμφανισιακά.
Αναφέρει λοιπόν:
… Καὶ πρὶν ἢ ταῖς λοιπαῖς δυνάμεσι καὶ τῷ υἱῷ αὐτοῦ ἑνωθῆναι, ἐγκαρ τερῶν ἔτι περὶ τὸν Ἀθέρα (ἀκρωτήριόν τι τοῦτο τῆς Κεφαληνίας) λάβρῳ κατέχεται πυρετῷ. Μὴ φέρων δὲ τὴν τοῦ πυρετοῦ φλόγωσιν ὕδωρ ψυχρὸν αἰτεῖ. Τῶν δὲ περὶ αὐτὸν ἁπανταχοῦ σκεδασθέντων εἰς τὴν τοῦ ὕδατος ζήτησιν, τῶν ἐγχωρίων τις πρὸς αὐτούς φησιν· «Ὁρᾶτε ταυτηνὶ τὴν νῆσον τὴν Ἰθάκην. Ἐν αὐτῇ πόλις μεγάλη πρῴην ᾠκοδόμηται Ἱερουσαλὴμ καλυμένη, κἂν τῷ χρόνῳ ἠρείπω ται· ἐν αὐτῇ πηγὴ ἦν πότιμον ἐς ἀεὶ καὶ ψυχρὸν ὕδωρ ἀναδιδοῦσα.» 6.6.1 Αλεξιάς.
Περιληπτικά:
Ο Ρομπέρτος ασθενεί λοιπόν στο ακρωτήριο Αθέρας, ζητάει κρύο νερό, διασκορπίζονται οι συν αυτώ προς αναζήτηση και κάποιος κάτοικος εκεί τους υποδεικνύει «ταυτηνί» νήσον Ιθάκη με ερειπωμένη πόλη Ιερουσαλήμ έχουσα πηγή κρύου νερού κλπ. κλπ.

Και εδώ ξεκινά η ανατροπή μάλλον των μέχρι τώρα δεδομένων:
Θα υποθέσουμε ότι το τοπωνύμιο «Αθέρας» αφορά τη χερσόνησο της Άσσου.
Πώς, έτσι αυθαίρετα θα μου πείτε??
Λογικό αλλά στη συνέχεια με την ανάλυση της έρευνας πιστεύω ότι θα ξεφύγουμε από τη σφαίρα της «αυθαιρεσίας».
Ας προχωρήσουμε λοιπόν παίρνοντας σαν αρχή ότι το πλοίο του Γυισκάρδου βρίσκεται αγκυροβολημένο στον όρμο της Άσσου που δεν είναι άλλος παρά ο όρμος του ακρωτηρίου Αθέρας της αφήγησης κατά Άννα Κομνηνή.

Το «ταυτηνί» λέξη Αττικής διαλέκτου σημαίνει – ετούτη εδώ – υποδηλώνει δηλαδή κάτι πολύ πλησίον.
Εδώ δύο εκδοχές χωράνε:
Εάν ο -τις των εγχωρίων – ήταν κοντά στη θάλασσα δηλαδή στην ευρύτερη περιοχή της σημερινής κωμόπολης Άσσου δείχνει το νησί – φρούριο της Άσσου, μια και από εκεί δεν είναι δυνατή οπτική επαφή με την σημερινή Ιθάκη, (τα περί πηγής πάνω στο «νησί» της Άσσου θα το αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο). Εάν δε ήταν ορεινός (πράγμα κάπως απίθανο), δείχνει τη σημερινή Ιθάκη.
Βέβαια θα γίνει αναφορά και σε άλλα δεδομένα υποθετικά και μη υποθετικά που πιστεύω θα μας πλησιάσουν πολύ κοντά σε ένα τελικό συμπέρασμα.
Να ξεκινήσουμε όμως:

Άσσος Κεφαλονιάς, μεσαίωνας – αρχαιότητα.
Άρθρο 1.
Θα έλεγα καλύτερα:  Άσσος το μεγάλο ιστορικό ερωτηματικό του Ιονίου αρχιπελάγους.
Γιορτάσαμε πριν λίγα χρόνια τα 400 χρόνια της κατασκευής του Ενετικού φρουρίου.
Ποιού Ενετικού φρουρίου αλήθεια αφού οι Ενετοί απλά ρετουσάρισαν και εκσυγχρόνισαν αυτό που βρήκαν.
Ενετοί και πράσσειν άλογα με άλλα λόγια, το φρούριο είναι Ελληνικό.
Από έναν απλό άνθρωπο φαίνεται εύκολα η μετασκευή των δύο κύριων εισόδων μα και των δύο βοηθητικών.
Από έναν απλό άνθρωπο φαίνεται η διαφορά τοιχοποιίας των Ενετών και των πριν.
Από έναν απλό άνθρωπο φαίνεται η διαφορά τoιχοποιίας της ακρόπολης (γνωστής σαν Μπαλουμπάρδος, λατινογενές όνομα) και των άλλων προμαχώνων για να τοποθετηθούν τα κανόνια, από το υπόλοιπο κτίσμα. Η ακρόπολη (φωτό 1) είναι ομοιογενές τείχος με μικρές πέτρες και ασβεστοκονίαμα, ενώ τα τείχη σε όλο τους το μήκος σχεδόν είναι κατασκευασμένα αρχικά από ευμεγέθεις λίθους, που πάνω τους έχει κτισθεί ακριβώς το ίδιο στιλ τείχος με αυτό της ακρόπολης, το Ενετικό δηλαδή. (φωτό 2).

(Φωτό 1)

(Φωτό 2)

Για ποιους Ενετούς μιλάμε λοιπόν? Το φρούριο προϋπήρχε! Από πότε τάχα?
Είναι Ιουστινιάνειο κτίσμα? Νεότερο? Παλαιότερο? Πολύ παλαιότερο?
Ένα ερώτημα δύσκολο για έναν μη ειδικό όπως εγώ σε τέτοια θέματα, εδώ χρειάζεται μάτι επιστήμονα του είδους.
Το ερώτημα είναι  τόσο καιρό έχει περάσει απαρατήρητο το γεγονός?
Στο τόπο μας δεν είναι τίποτε παράξενο αλλά σαν “χοντρό” δε φαίνεται?
Κατά μαρτυρίες γνωστών ταξιδιωτών όπως του έτους 1512 (το Ενετικό φρούριο έγινε 80 χρόνια μετά περίπου), τα τότε αρχαία κτίσματα του κάστρου φαίνονται ξεκάθαρα από καράβι.
Ας διαβάσουμε λοιπόν έναν:
Francesco Grassetto Da Lonigo

σ 29

13. “A hore XI da castel Tornese levamo con il terzaruol, a hore 23 in porto de
Viscardo. Qui antiqua era una tera nominata Asso. Questo porto è in la isola dela
Zefalonia, dela quale parleremo a dì do agosto 1513, et anche dele altre terre che erano in questa.”
Μεταφραση:

“Από την 11η ώρα (που φύγαμε) από το Χλεμούτσι φτάσαμε με τα πανιά μισομαζεμένα την 23η ώρα στο λιμάνι του Φισκάρδου. Εδώ υπήρχε μια αρχαία πόλη που τη λέγανε Άσσο. Αυτό το λιμάνι είναι στο νησί της Κεφαλονιάς, για το οποίο θα μιλήσουμε τον Αύγουστο του 1513, όπως και για άλλες πόλεις που ήταν σε αυτό.»
Σημ:(Το Χλεμούτσι είναι το κάστρο της  Κυλλήνης)”.

Μάλιστα! Και πού πέθανε ο Ροβέρτος Γυϊσκάρδος? Στο σημερινό Φισκάρδο? Όχι αλλά στον Αθέρα που λένε ήταν ακρωτήριό του! Θα στενοχωρήσω κάποιους φίλους χάρη της ιστορίας, τί να κάμω, αλλά ας δούνε αυτό το χάρτη πορτολάνο να μου πούνε που ήταν ο Αθέρας.
Είναι από τα αρχεία της εθν. Γαλλικής βιβλιοθήκης, έργο του Jean Baptiste Bourguignon d’Anville (1697-1782) που ήταν ίσως ο πιο σημαντικός και παραγωγικός χαρτογράφος του 18ου αιώνα.

(πατήστε κλικ για μεγέθυνση)

(Χάρτης 1. Υπάρχουν και άλλοι υπομονή).

Εδώ καλό θα είναι να δοθεί προσοχή στην ονομασία της σημερινής Άσσου και στο πόρτο Pogli στη θέση του λιμανιού το Πόλη της Β.Δ. Ιθάκης, γιατί θα μας χρησιμεύσουν αργότερα.
Αυτά τα λίγα θα γράψω για την ώρα και σκοπός μου είναι μια και εγώ δεν είμαι ειδικός να προξενήσω το ενδιαφέρον ειδικοτέρων επί του θέματος γιατί έχω ήδη αρκετά στοιχεία όχι απλά ενδείξεις, (να είναι καλά και ένας πολύ καλός σε αυτή τη δουλειά φίλος), που ξετυλίγουν ένα κουβάρι με  εκπλήξεις.
Βοήθειες όποιου επιπέδου μπορεί να είναι, ή αντιρρήσεις  καλοδεχούμενες.
Αν και πάλι δεν υπάρξουν μπορώ να πλέω και στα δύσκολα εφαρμόζοντας το γνωστό “σκάσε και κολύμπα”, έτσι για να δώσουμε και λίγο χιούμορ  στην υπόθεση.
Ευχαριστώ.

ΤΑΞΙΔΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΘΑΚΗ
Άσσος Κεφαλονιάς, μεσαίωνας – αρχαιότητα.
Συνέχεια 2.

Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιάσω στοιχεία και λεπτομέρειες που αποδεικνύουν ότι το λιμάνι της Άσσου (όχι το φρούριο – νησί), ήταν το πόρτο Αθέρας  του μεσαίωνα.
Θα ξεκινήσω με τη παρουσίαση ενός χάρτη του φρουρίου της Άσσου των δημοκρατικών Γάλλων όταν εγκαταστάθηκαν στη Κεφαλονιά του 1798.

(κλικ για μεγέθυνση).

Είναι λίγο δυσδιάκριτος, όμως φαίνονται ξεκάθαρα τα τείχη της Άσσου και οι οχυρωματικές θέσεις εντός των τειχών όπως και στο λιμάνι, με χρώμα κόκκινο.
Αν κάνετε  κλικ στο αποκάτω Link και στην συνέχεια διπλό κλίκ και συνεχίσετε διπλοκλικάροντας θα δείτε λεπτομέρειες.
Reconnaissance de la presquisle d’Asso dans l’Isle de Céphaloine. Na Elle a trois milles de circonférence
Σημείο ενδιαφέροντος είναι oι δύο οχυρωματικές θέσεις στο λιμάνι που αποτελούνται από την οχύρωση του λαιμού – εισόδου του λόφου του κάστρου για πρώτη προστασία του  μα και προστασία της πλησίον τότε πηγής (σημερινό ερειπωμένο πηγάδι), στη θέση Τούρη ονομασία της περιοχής από τον τετράγωνο μικρό πύργο που διέθετε στο κέντρο της η εκεί οχύρωση, ακριβώς πάνω στο “λαιμό” της χερσονήσου όπως φαίνεται στη φωτό του 1898, (το σκούρο κτίσμα).

Και για μεν αυτή την οχύρωση όπως και την οχύρωση της αριστερής κατά το χάρτη (Δυτικής) προέκτασης του νησιού γίνεται λόγος σαν συμπληρωματικά έργα από τους Ενετούς, για δε τη δεύτερη οχυρωματική θέση που βρίσκεται και σαφώς διακρίνεται με κόκκινο χρώμα στο λόφο που δεσπόζει της απέναντι του κάστρου εισόδου του λιμανιού δεν γίνεται λόγος πουθενά σε Βενετσιάνικα έγραφα πρόσθετων οχυρωματικών έργων.
Αυτό είναι μια ένδειξη ότι προϋπήρχε. Έπειτα η ονομασία του λόφου σήμερα είναι Κούλια, που σημαίνει μικρό οχυρωματικό έργο πύργος δηλαδή στα Τούρκικα.
Δε μπορεί με καμιά λογική  το ένα Βενετσιάνικο έργο να λέγεται  τούρο – Τούρη  και το άλλο Κούλια. Άρα δεν ήταν βενετσιάνικο, προϋπήρχε.
Ας δούμε τώρα και το δεύτερο χάρτη, (Χάρτης 2 πατήστε κλικ για μεγέθυνση ).

Χάρτης (2)

Touro Athira seniba γράφει στη σημερινή τοποθεσία Κούλια, δηλαδή Πύργος Αθέρας seniba, λατινικά επί λέξει ηλικιωμένος, ελεύθερα παλιός – αρχαίος πύργος Αθέρας.
Τη χρονολογία κατασκευής του χάρτη δε τη γνωρίζω, συμπερασματικά όμως επειδή δεν υπάρχει ένδειξη φρουρίου Άσσου ενώ υπάρχει το φρούριο του Αγίου Γεωργίου φαίνεται σχεδιασμένος πριν το κτίσιμό τους.
Ο μικρός πύργος (toretta) είναι στην Αγία Ρουσαλή, (Αγία Ιερουσαλήμ σήμερα), καμιά σχέση με το λιμάνι της Άσσου.
Κύριο ενδιαφέρον όμως έχει ο πύργος με την ονομασία Αθέρας.
Γιατί ονομάστηκε ο πύργος Αθήρ?
Α) Γιατί το μέρος ονομαζόταν πριν κτιστεί ο πύργος έτσι.
Β) Ο πύργος ήταν χτισμένος αριστερά μπαίνοντας στο λιμάνι σε ακρωτήριο – λόφο που είναι κομμένος απότομα σαν μαχαίρι, (από κατακρημνίσεις λόγο σεισμών προφανώς).
Ψηλά στη κόψη του γκρεμού (μαχαιριού) φάνταζε λοιπόν στον θαλασσινό επισκέπτη σαν τα «μουστάκια» που περισσεύουν στη κορυφή του σταχιού, ή σαν τη τελική απόληξη – μύτη αιχμηρού γενικώς αντικειμένου. Μπορεί και από πριν το ακρωτήριο λόγω του ιδιαίτερου σχήματος να είχε το ίδιο όνομα.
Αθήρ – αθέρας =  το άγανο του σταχυού, το κοφτερό μέρος του μαχαιριού, επί κοπτερών όπλων το ακρότατον της ακμής του ξίφους.
Είχε όλα τα «προσόντα» εμφανισιακά να ονομαστεί τούτος ο πύργος Αθέρας νομίζω.
Εδώ θα ήθελα να προσθέσω ότι και λίγο πριν την είσοδο του σημερινού χωριού, στην θέση Αγ. Παρασκευή υπάρχει περιοχή «Κούλα» (κούλας = πύργος στα τούρκικα παράδειγμα το Γεντί Κουλέ), που η ύπαρξη ενός πύργου και εδώ συνδυάζει τα ίδια χαρακτηριστικά της προηγούμενης ανάλυσης, με τη διαφορά ότι θα κοιτούσε προς την πλευρά του κόλπου του Μύρτου.
Και πώς λεγόταν ο σημερινός κόλπος του Αθέρα θα μου πείτε?
Μα το λέει ο ίδιος χάρτης πόρτο Cera που σημαίνει Λατινικά πόρτο Κερί (ονομασία που υπάρχει και αλλαχού σε παραθαλάσσιες τοποθεσίες  πχ Ν.Ζάκυνθος), ή cera το αρχαιοελληνικό κέρας που σημαίνει το άκρον.(πχ το αριστερό κέρας στρατιωτικής παράταξης μάχης).
Και το σημερινό ακρωτήριο Αθέρας?  Μα από το χάρτη Giria που σημαίνει Σλάβικα βελανίδι.
Τώρα πως χώθηκε Σλάβικη λέξη εδώ δεν γνωρίζω  αλλά και ο Μοριάς (Πελοπόννησος) Σλάβικη λέξη είναι και ας αφήσουμε τη θεωρία της μωρέας – μουριάς. (Προέρχεται από τη Σλάβικη more που σημαίνει τόπος που τελειώνει σε θάλασσα Jak. Fallmerayer, Geschichte der Halbinsel Morea während des Mittelalters, Wien 1830, vol. 1).
Πιθανότατα είναι λέξη που αποκτήθηκε μετά τη κάθοδο των Σλάβων (600–800 μχ) στα δύσκολα χρόνια για ιστορικές πληροφορίες.
Τις ίδιες ονομασίες μπορείτε να δείτε και σε άλλο χάρτη λίγο νεότερο νομίζω (1720 – 40μχ.), καθώς περιλαμβάνει το κτίσμα του φρουρίου.(Σε αυτόν υπάρχει το όνομα  Asteria σαν πόλη και κοντά της το νησί με ονομασία Drita (ευθεία, στενόμακρη) λόγω του σχήματός της πιστεύω.
(Χάρτης 3)

Χάρτης (3)

Τώρα θα διερωτηθεί κάποιος και πως πήγε το όνομα στον σημερινό Αθέρα?
Πανεύκολο! Τι Κέρας τι Αθέρας.
Έτσι πριν 100 περίπου χρόνια  στην  Κρήτη από Κάντια, ή Χάντακας βγήκε η ονομασία Ηράκλειο. Ένα μικρό λαθάκι των αρχαιολόγων που πίστεψαν ότι εκεί βρίσκονταν η αρχαία Ηράκλεια που όμως ανακαλύφθηκε αργότερα στην Αίγυπτο, ή κάνω λάθος?
Ξέρετε πόσα τέτοια έχουν γίνει στα νησιά του Αιγαίου?
Μία άλλη μη τεκμηριωμένη όμως εκδοχή κατά  το φίλο μου aris είναι ότι έγινε αίτηση-παράκληση των Αθεριάνων προς το τότε υπουργείο εσωτερικών να αλλάξουν το όνομα του χωριού από Κέρα σε Αθέρα, μια και η Άσσος δε το χρησιμοποιούσε πλέον. Είχαν σοβαρότατο πρόβλημα γιατί όπου και αν πήγαιναν άκουγαν συνέχεια τους άλλους να λένε, ήρθαν οι Κερατάδες!!!
Πιστεύω η τεκμηρίωση των στοιχείων  (πλην του τελευταίου φυσικά), της υπόθεσης – τοπωνύμιο Αθέρας-  είναι ισχυρή, ίσως και απόλυτη. Πεντακάθαρο
Που πέθανε λοιπόν ο Γυϊσκάρδος?  Μα στην Άσσο φυσικά. Φαίνεται πεντακάθαρα και στον  αποκάτω πορτολάνο όπου Άσσος = Αθέρας!

(πατήστε κλικ για μεγέθυνση ).

Αυτό όμως που έχει το μεγάλο ενδιαφέρον και προβληματισμό είναι ότι τα ονόματα Αθέρας – ΄Ερισσος – Ιθάκη, αν το Ιθάκη αναλυθεί σαν Ιθ – ακή είναι ακριβώς το ίδιο όνομα  (όνομα με την ίδια σημασία),  για να μη προσθέσω και το Άσσος ακόμα! Σημαίνουν δηλαδή την ακίδα, το αιχμηρό της λόγχης.
Προχωρημένο λίγο βέβαια, αλλά και ανατρεπτικό!
Σύμπτωση?

ΤΑΞΙΔΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΘΑΚΗ

Συνέχεια Νο 3

Να αναδείξουμε τώρα και μια διαφορά των Βορείων με τους Νότιους και ίσως των Ρισσιάνων με τους υπόλοιπους Kεφαλλονίτες.
Μπορεί να έχει κάπως μπερδεμένα ξεπεραστεί, αλλά εμείς οι Βόρειοι δε παύει να την έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας, χα χα.

…« Σε μια χερσόνησο στο βόρειο τμήμα του νησιού η οποία επιτηρεί  δύο λιμάνια , είναι ένα φρούριο που ονομάζεται Asso, και δεδομένου ότι υπάρχει ένα κομμάτι αρχαιοελληνικού τείχους στη τοιχοποιία του σύγχρονου κάστρου ο  Leake εικάζει πως βρισκόταν εδώ ένα αρχαίο φρούριο που ονομάζονταν Assus . Άλλοι   όπως πχ  ο Λίβιος ( 38.18 ) αναφέρει το όνομα   Nesiotae , μαζί με την Cranii , Palenses και Samaei , σαν να είναι η τέταρτη πόλη, σαν να υπήρχε μια αρχαία τοποθεσία που ονομάζονταν Nesus , και το  Asso μπορεί να είναι μια παραφθορά του Nesus.
Νομίζουμε ότι πιο πιθανό είναι ότι το Nesiotae είναι  μια λανθασμένη ανάγνωση του Pronesiotae , από την Ελληνική φόρμα  Pronesus , (Πρόννοι) το όνομα που ακριβώς αναφέρει ο Στράβων  σαν ένα από τα μέλη της Τετράπολης  (Κεφαλονιάς).
(Anthol.Gr vol ii σελ.99,εκδ. Jacobs …..).( Kruse,Hellas, vol ii pt II σ.431, επ. ? ……… Leake , Βόρεια Ελλάδα , vol iii σ. 55, )». (Μετάφρ.).

Κατά τον  Στράβωνα ( xp455 ) . Πρόννοι ή Pronesus ήταν μία από τις τρεις πόλεις που συνέχισαν να υπάρχουν στο νησί , μετά την καταστροφή της Σάμης . (Συμβιβαστική Πλίν . Nat . 4.12 . S . 19 . )
Τα ερείπια των  Πρόννων διαπιστώθηκε ότι δεν είναι πολύ πάνω από την ακτή  Λιμένια , ένα λιμάνι περίπου 3 μίλια  βόρεια του C. Kapri . ((Leake,Βόρεια Ελλάδα,vol. III. Σ.66.) (Μετάφρ.).

LEAKE :(William Martin Leake).
Ο Γουλιέλμος Μαρτίνος Ληκ υπήρξε Βρετανός στρατιωτικός, τοπογράφος, αρχαιολόγος, και περιηγητής στην Ελλάδα και Μικρά Ασία.
Το 1805 φέρεται ως στρατιωτικός αντιπρόσωπος της Αγγλίας στην Αυλή του Αλή Πασά στα Ιωάννινα όπου και παρέμεινε για ένα χρόνο.
. Αποσύρθηκε από το στρατό το 1815 κατέχοντας το βαθμό του συνταγματάρχη. Το υπόλοιπο της ζωής του το αφιέρωσε σε αρχαιολογικές έρευνες και τοπογραφικές μελέτες ιδιαίτερα του ελληνικού χώρου).

Βέβαια το Άσσος, από το Νέσος – Νάσος προέρχεται, πώς να μην ψαχνόμαστε…

Γιατί η Κεφαλονιά να μην είναι τετράπολης χωρίς την Έρισσο και η Έρισσος ανεξάρτητη να αποτελούσε την πέμπτη πόλη την Πρώννησο  (Pronesus)??
Προχωρημένο φαίνεται αλλά θα το αναλύσουμε σε άλλη στιγμή.

Έχουμε και το Στέφανο το Βυζάντιο που λέει ότι υπήρχε ένα βουνό στη Κεφαλονιά εκτός από τον Αίνο,  και λεγόταν Βαία από το όνομα του τιμονιέρη (pilot)του Οδυσσέα.

Και το βουνό από διάφορους γεωγράφους και περιηγητές- ταξιδευτές τοποθετείται στην Έρισσο.

Μα και η παρακάτω γκραβούρα – χάρτης του 1646 μχ, διαστάσεων 48 x 77,5 του Αντώνιο Φραντσέσκο Λουτσίνι   στο Βόρειο τμήμα της Κεφαλονιάς τοποθετεί το βουνό Βαία.

Ίσως λοιπόν Νήριτο – Βαία – Σκόλωπας –Καλό όρος, γιατί όχι?
Μπορεί βέβαια να καθόταν ο Οδυσσέας στη σημερινή Ιθάκη και να ονόμασε έτσι το βουνό της Ερίσσου απέναντι για να θυμάται το φίλο του, αρχηγός ήταν και έκανε ό,τι ήθελε…

Έχουμε και ένα άλλο πορτολάνο στη συνέχεια:

Η αστερίδα με δυο ονόματα, Αστερίδα και Didaskalia, Διδασκαλειό και άλλο νησάκι πάνω απότη Λευκάδα στο προηγούμενο χάρτη του 1646, Διδασκαλειό και το νησάκι κάτω από τη Σφακτηρία. Αποδεδειγμένα οι Λατίνοι χαρτογράφοι πολλά μικρά νησιά τα ονόμαζαν απλά Scoglio που Ελληνοποιήθηκε και έγινε σκολειό – διδασκαλειό – μαθηταριό. Έτσι απλά το μικρό νησί Αστερίς του Ομήρου στο κανάλι της Ιθάκης αναφέρεται και σαν Μαθηταριό, ή Διδασκαλειό – Didaskalio.
Η Ιθάκη αναφέρεται με όλα!!
Τεάκι , του κουμπάρου, μικρή (picola) Κεφαλονιά, Αντικεφαλονιά. Γιατί αλήθεια με τόσα ονόματα?
Και αυτό το πόρτο Pogli (Πόλη)? Πήρε, ή έδωσε το όνομά του στο Γενοβέζικο χωριό Pogli ? Σαράντα μίλια αριστερότερα από τη Γένοβα είναι, με τη θαλασσίτσα του και τις ελίτσες του όπως ο Σταυρός. (φωτό1- 2)

Φωτό 1

Φωτό 2

Μέχρι και κρίκους στο τοίχο για να δένουνε τα υποζύγια έχει!!
Αυτό το γράφω στον αντίποδα του ισχυρισμού ότι το Πόλι σημαίνει καλά και ντε η πόλη Ιερουσαλήμ της Άννας της Κομνηνής που βούλιαξε. Σαν το Πόλι αναφέρεται όχι η Πόλη, πιθανότατα λοιπόν παραφθορά του Γενοβέζικου Pogli όπως σημειώνεται στον παραπάνω χάρτη. Άλλωστε δεν είναι το μοναδικό Γενοβέζικο όνομα και η Αντίσαμος Valle di Genovese (κοιλάδα των Γενοβέζων) αναφέρεται στον ίδιο πορτολάνο.

ΤΑΞΙΔΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΘΑΚΗ
(Συνέχεια Νο 4)

Να δουλέψουμε τώρα με λίγες υποθέσεις:
Έχουμε τους Λατίνους και τους Έλληνες σε διαρκή αντιπαράθεση με τη δημιουργία της Μεγάλης Ελλάδας κλπ. Έχουμε τον Έλληνα Πύρρο έξω από τη Ρώμη κλπ. Η γνώμη μου είναι ότι κάθε άλλο από φιλικές σχέσεις υπήρχαν άσχετα αν οι Λατίνοι προσπαθούσαν να επωφεληθούν από τα κέρδη του Ελληνικού πολιτισμού,  άσχετα αν εμείς λόγω οικειοποιήσεως τρόπον τινά της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας  και ένεκα κοινών θρησκειών φτιάξαμε ένα τμήμα της ιστορίας στα μέτρα μας.
(Σε γενικό πλάνο μιλάω πάντα).
Η αλήθεια είναι ότι οι Λατίνοι ήταν, ή καλύτερα ήθελαν να είναι απόγονοι των Τρώων, οι Έλληνες γι΄ αυτούς ήταν πάντα μισητοί εχθροί.
Οι γενιά των Ιούλων,  {Ίουλος, (Ιούλιος) ο γιός του Αινεία και από αυτόν τα ονόματα Ιούλιος Καίσαρ. Ιούλιος Αύγουστος κλπ.}, έτρεφε πάντα αιώνιο μίσος για τους πορθητές της Τροίας και δη περισσότερο για τον αρχηγό και σχεδιαστή της πτώσης της.

Αν διαβάσουμε Βιργίλιο συμπεραίνουμε πολλά:
Αινειάς βιβλίο Γ (270):
… «Ήδη εν τω μέσω των κυμάτων φαίνεται η δασώδης Ζάκυνθος,
και το Δουλίχιον, και η Σάμη και το Νήριτον απόκρημνο εκ των βράχων του.
Φεύγομεν τους σκοπέλους της Ιθάκης, τα βασίλεια του Λαέρτου,
και ΚΑΤΑΡΩΜΕΘΑ την γην την τροφόν του αγρίου Οδυσσέως.
Ευθύς και αι χιονώδεις κορυφαί του όρους Λευκάτα και ναός του Απόλλωνος
φοβερός δια τους ναύτας  φαίνεται»…
Φοβερό το μίσος για την Ιθάκη λοιπόν.
Οι Ρωμαίοι κατέλαβαν τη Κεφαλονιά αφού τους προσκάλεσαν οι Ακαρνάνες  δέκα χρόνια πριν για άλλο σκοπό.
Επιτέθηκαν στα νησιά μας γιατί ήμασταν κομβικό σημείο μεταξύ Ελλάδας Ιταλίας?
Μόνο, ή μήπως και για θέμα γοήτρου να καταλάβουν και να υποδουλώσουν επιτέλους τη πατρίδα του μισητού Οδυσσέα?
Οι Ακαρνάνες σε κάτι δύσκολες γι΄ αυτούς ώρες ζήτησαν τη βοήθεια της Ρώμης με αποτέλεσμα να αρχίσει η επέμβαση των Ρωμαίων στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας.  Δικαιολόγησαν την αίτησή προς αυτούς με το επιχείρημα πως μόνο αυτοί δεν είχαν πολεμήσει με τους Έλληνες στην Τροία εναντίον των Τρώων, προγόνων των Ρωμαίων.
Και οι Ρωμαίοι προσέτρεξαν πάραυτα ευκαιρίας δοθείσης πολλά τα κέρδη γαρ…
Από αυτά καταλαβαίνουμε πόσο μέτραγε ακόμα για τους Λατίνους η πτώση της Τροίας!
Άλλωστε και η Αινειάδα ένα προπαγανδιστικό έπος ήταν που γράφτηκε με τη προσταγή του Οκταβιανού για να αναπτερώσει το εθνικό φρόνημα του αχταρμά που λέγονταν Λατίνοι.
Και ο ίδιος (ο Οκταβιανός)  λεγόταν Ιούλιος, επίθετο που ήθελε όλη η γενιά των Ιούληδων  για να φαίνονται απόγονοι του Ίουλου του γιού του Αινεία.
Για ποιού είδους φιλία Ρωμαίων – Ελλήνων συζητάμε? Μας χώριζε πάντα το αίμα της Τροίας.
Ποια κίνηση θα έκαναν φυσιολογικά οι Λατίνοι μετά τη κατάκτηση?
Το αυτονόητο: Θα διέγραφαν το όνομα Ιθάκη, θα την εξαφάνιζαν σα λέξη, εδώ εξαφάνισαν τη Σάμη που φυσιολογικότατα αντέδρασε.
Και για τους χρόνους εκείνους μέχρι τον Ιουστινιανό (Προκόπιος περί κτισμάτων) νομίζω ότι δεν υπάρχουν αναφορές στη λέξη Ιθάκη.
Και πως θα την έλεγαν?
Λατινοποιημένα Ericius, Ερισσός, ή Έρισσος  ακίδα δηλαδή στα Λατινικά. Αυτό δεν είναι απόλυτο βέβαια αλλά δεν παύει να έχει σοβαρά ερείσματα καθώς είναι η μόνη Λατινογενής αρχαία ονομασία περιοχής στα νησιά μας.
Τώρα να επανέλθω στο θέμα των αρχαίων τειχών της Άσσου με τον καπουτσίνο Francesco Grassetto Da Lonigo να γράφει το έτος 1511:
σ 41
Et già da ogni parte il cielo stellato apparea, quando unite di porto uscimo, et a hore circha sei
de giorno gionti se ritrovamo in porto di Viscardo, posto a capo dela isola de
Cephaleunia. Quivi le mure dela antiqua terra dicta Asso appareno, et sone dicto le
fuste esser a Porto Figer over a Sancta Maura, …

“And we travelled all night under the stars, from when we left the last port, and at about six of the morning we reached again the port of Viscardo, placed at the head of the island of Cephalonia. There are the walls of the ancient land which is called Asso visible, and people said the same fuste were in Porto Figer(Vassiliki) over at Sancta Maura,” …

(Μετάφρ.)
…«Και ταξιδέψαμε όλη νύχτα κάτω από τον έναστρο ουρανό, από όταν φύγαμε από το τελευταίο λιμάνι, και γύρω στις 6 το πρωί φτάσαμε πάλι στο λιμάνι του Φισκάρδου, τοποθετημένο στην κεφαλή (κορυφή;) του νησιού της Κεφαλονιάς. Υπάρχουν ορατά τα τείχη της αρχαίας πόλης που λέγεται Άσσος, και λένε πως οι (πειρατικές) φούστες που λέγαμε είναι στο λιμάνι της Βασιλικής στη Λευκάδα,» …
Υπάρχουν και άλλες μαρτυρίες αλλά θα πολυλογήσουμε, που πιστοποιούν την ύπαρξη παλαιού τείχους στο φρούριο της Άσσου και φυσικά η κυριότερη απόδειξη είναι η επιτόπια έρευνα.
Αυτό που παραξενεύει είναι ότι ο κόσμος το είχε τούμπανο και εμείς κρυφό καμάρι επί τω λαϊκότερον.
Είμαστε τόσο άχρηστοι? Υπάρχουν ιδιωτικές εκτάσεις και είναι «ακριβή» η έρευνα? Υπήρχε νεότερη πόλης εκεί (η Ηθρακή – κατεστραμένη νήσος του Συνέκδημου του Ιεροκλέους?) και δεν προβλέπονται και πολλά ευρήματα? Ναι αλλά στο κάτω – κάτω δε πρέπει να γνωρίζουμε τι υπήρχε εκεί?
Ολόκληρο αρχαίο φρούριο υπάρχει! Πόσο αρχαίο τέλος πάντων και ποιος το έκτισε?? Μας είναι πλήρως αδιάφορο? Το τελευταίο δεν είναι και παράξενο.

Να σας πω έτσι για αστείο ότι ελάχιστοι από τους Έλληνες γνωρίζουμε ότι η ιστορία των Θερμοπυλών έχει επαλειφθεί δύο φορές και ίσως τη δεύτερη φορά 200 χρόνια αργότερα (Γαλάτες) ήταν πιο κρίσιμη από τη πρώτη?
Αυτή είναι η γνώση και η παιδεία μας δυστυχώς.
Μέχρι και ο Ρήγας ο Φεραίος στη Χάρτα του έχει φτιάξει δύο Ιθάκες!!
Πώς να μη φτιάξει και αυτός, από ποιόν να μάθει? Από τα αιώνια χάλια μας?
Μόνο το αρχαίο πνεύμα αθάνατο μας έχει μείνει να ξερογλείφουμε σα μαντζούνι.
Ας δούμε και το χάρτη:

ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ: Λεπτομέρεια από τη Χάρτα 1797, Εθνική Χαρτοθήκη. Εδώ παρουσιάζεται πάλι το άγνωστο νησί με το όνομα Δουλίχειο, ενώ το όρος Νήριτον τοποθετείται στην φανταστική Ιθάκη! Παρεμπιπτόντως φαίνεται και το όρος Βαία στην Έρισσο που αναφέρει ο Στέφανος ο Βυζάντιος.
Και επειδή προφανώς η ονομασία Βαία είναι κάπως άγνωστη, προέρχεται από το σύντροφο Βαίο και τιμονιέρη του Οδυσσέα, υπήρχε δε Ελληνική αποικία στη Καμπανία της Ιταλίας με το όνομα Βαίαι προς τιμήν του που τώρα μπορείτε να τη βρείτε βυθισμένη 8-10 χιλιόμετρα Δυτικά του κέντρου της Νάπολης, αν επισκεφτείτε το Parco sommerso di Baia, δίπλα ακριβώς από την αρχαία αποικία των Σαμίων  Δικαιάρχεια,  κοντά στο σημερινό Pozzuoli.

Κάνω μια προσπάθεια μέσα σε λίγα άρθρα μιας ας μου επιτραπεί ιστορικής προσέγγισης στο πρόβλημα – Ομηρική Ιθάκη – χωρίς να θέλω να κουράσω, γιατί υπάρχουν ακόμα πολλές αναλύσεις επί  κάποιων κατά το δυνατόν ιστορικών στοιχείων.
Δε θέλησα να επεκταθώ σε τοπογραφικά και σε αναλύσεις Ομηρικής γεωγραφίας γιατί πιστεύω για κάποιον που ασχολείται με αυτά είναι πανεύκολο με τη πάροδο του χρόνου να διαπιστώσει ότι αν υπάρχουν κάποιες ελλείψεις για το συγκεκριμένο μέρος είναι ελάχιστες. Για αυτούς που δεν γνωρίζουν δε, είναι αν μη τι άλλο κουραστικό και ανιαρό.
Εντούτοις αν κάποιος έχει ερωτήσεις  δεν έχω πρόβλημα να απαντήσω.
Σκοπός μου είναι απλά και μόνο να κινήσω το ενδιαφέρον μήπως κάποτε κινηθεί  κάτι μέσα σε αυτή την τέλεια αδιαφορία που δυστυχώς δεν την προκάλεσε η οικονομική κρίση ( τώρα υπάρχουν πράγματι σοβαρά προβλήματα), γιατί αυτή η αδιαφορία προϋπήρχε από χρόνους πολλούς και γύρευε για πόσο ακόμα.
Ευελπιστώ ότι κάτι μπορεί να σας προσέφερα έστω και το γέλιο.
Ξέρετε νομίζω πόσο ακριβό είναι με τις συνθήκες που ζούμε! Χα χα.

Ευχαριστώ που με διαβάσετε

Σπύρος – Κοσμάς Ρόκκος