Διάβαζα ένα ωραίο ομολογουμένως άρθρο με θέμα την ιστορία της πασίγνωστης γέφυρας Δεβοσέτου (De Bosset) του συνονόματου Δρ. Βιολόγου Σπυρίδωνα Καββαδία με την πλούσια βιβλιογραφία που παραθέτει στο τέλος  και έτσι μου ήρθε ως θεόκουρλου όπως από την αρχή έχω παραδεχθεί, να το ψάξω κάπως βαθύτερα και πάλι έτσι τυχαία και απλά να βγάλω κάποια εκπληκτικά συμπεράσματα:
Αρχίζω λοιπόν με ένα λεπτομερές αλλά και γλαφυρό κομμάτι συγγραφής του κυρίου Καββαδία περί της κατασκευής της.
… «Η γέφυρα De Bosset κατασκευάστηκε από τον Ελβετό μηχανικό Κάρολο-Φίλιππο De Bosset, αξιωματικό του Αγγλικού στρατού και διοικητή της Κεφαλονιάς. Σε μία ολομέλεια του τοπικού Κυβερνητικού Συμβουλίου κάποια ημέρα του 1812, ο De Bosset πρότεινε ένα σχέδιο κατασκευής μιας γέφυρας που θα συνέδεε το νοτιότερο άκρο της πόλης του Αργοστολίου με την απέναντι ακτή του Δραπάνου. Τα πλεονεκτήματα που θα προσέφερε στα χωριά και στο Αργοστόλι η εύκολη και άμεση επικοινωνία μεταξύ τους ήταν τεράστια και ποικίλα. Όμως, το Συμβούλιο «Κονσίλιο» των Ευγενών «Κονσιλιέρων» του Αργοστολίου αντιδρούσε στην κατασκευή της γέφυρας. Τότε ο ταγματάρχης De Bosset, οργισμένος τράβηξε το ξίφος του και σύροντάς το πάνω στο τραπέζι διακήρυξε με αποφασιστικότητα: «Το ξίφος μου θα λύσει το γόρδιο δεσμό!» (Κοσμετάτου, 1991; Δεμπόνος, 1999). Μέσα σε χρονικό διάστημα 15 ημερών κατασκεύασε μια ξύλινη πασσαλόπηκτη γέφυρα που ένωσε το Αργοστόλι με την απέναντι ακτή. Στην πρώτη ξύλινη γέφυρα και σε διάστημα 3 με 4 χρόνια κατασκευάστηκαν λίθινες καμάρες, κάθε 4 μέτρα, που συνδέθηκαν με χοντρούς δρύινους δοκούς τους οποίους κάλυψαν σανίδες από ναυπηγήσιμη ξυλεία (Κοσμετάτου, 1991; Δεμπόνος, 1999).»…

Εδώ θα διαφωνήσω όχι ως προς τα αναφερόμενα αλλά κυρίως επί της αρχής.
Η γέφυρα δεν ήταν ιδέα κανενός από όλους αυτούς, αλλά προϋπήρχε άγνωστο ακριβώς από πόσες χιλιάδες χρόνια πριν ! Συμπερασματικά πιστεύω μάλλον από την εποχή της κατάκτησης της Κεφαλονιάς από τους Ρωμαίους μπορεί όμως και παλαιότερα.
Ο παρακάτω χάρτης με παλαιότητα κάπου τετρακοσίων (400) χρόνων το δείχνει πεντακάθαρα.

Δεν έχετε παρά να πατήσετε κλικ πάνω του για μεγέθυνση και θα διαπιστώσετε μια γέφυρα με καμάρες στη θέση της σημερινής!

Είναι ένας χάρτης της Κεφαλονιάς από το νησολόγιο του Rosaccio Giuseppe, εκδοθέν το 1598 μχ. επηρεασμένο από το χαρτογράφο, εκδότη και τυπογράφο Giovanni Francesco Camocio, o οποίος είχε ήδη συντάξει άρτιους και πρωτοποριακούς για την εποχή τους χάρτες νησιών από το 1558.

Αρχικά παρατηρώντας διαπιστώνουμε την ύπαρξη αλυκής (Saline) στο χώρο της σημερινής λιμνοθάλασσας του Κούταβου και ότι σαν Αργοστόλι ονομάζεται αορίστως ο τόπος με τη τότε γέφυρα (αν όχι η ίδια η γέφυρα) της αλυκής, ο δε κόλπος (πόρτο) είναι άνευ ονομασίας ενώ έχουμε ονομασίες στους κόλπους πόρτο Φισκάρδο και στο πόρτο Fochi για τους οποίους περισσότερες λεπτομέρειες υπάρχουν εδώ.
Στον ίδιο σύνδεσμο – παραπομπή του προσωπικού μου blog μπορείτε να διαπιστώσετε το ίδιο ακριβώς χαρτογραφικό γνώρισμα, έλλειψη δηλαδή ονομασίας του σημερινού κόλπου του Αργοστολίου ενώ υπάρχουν το πόρτο Samo (προφανώς παλαιότερη ονομασία του πόρτο fochi) και to πόρτο Φισκάρδο, σε επισυναπτόμενο παλαιότερο χάρτη του Buondelmonti χρονολογίας 1425 μχ.

Το 1620 μχ. κυκλοφόρησε στην Πάδοβα μία πολύ πετυχημένη έκδοση βασισμένη στο νησολόγιο του ήδη τότε αποθανόντα Tommaso Porcacchi με τη νέα τεχνική στην χάραξη, αυτήν της χαλκογραφίας. Η τεχνική αυτή επέτρεπε περισσότερες λεπτομέρειες, μεγαλύτερη ακρίβεια, πυκνότητα πληροφοριών, και καθιερώθηκε σταδιακά σε όλα τα εικονογραφημένα έργα μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε προτιμήθηκε βαθμιαία η λιθογραφία.

Αποκάτω λοιπόν η Κεφαλονιά κατά T. Porcacchi 1620 μ.χ.

Σε αυτήν την χρονική στιγμή βλέπουμε χαρτογραφημένο και επώνυμο το porto Argostoli, δηλαδή το λιμάνι πήρε το όνομα Αργοστόλι.

Πώς τώρα από τους Βενετσιάνους της εποχής του χάρτη φτάσαμε στους Ρωμαίους?
Συμπερασματικά πάντα από την ιστορική πληροφορία ότι οι Ρωμαίοι από το 508 πχ. κατέστησαν το αλάτι μονοπώλιο του κράτους τους και το διατήρησαν επί 1000 περίπου χρόνια (εγκ. Ελευθερουδάκη) και παρατηρώντας  την ένδειξη Saline που σημαίνει αλυκή, διαπιστώνουμε ότι ο σημερινός Κούταβος ήταν προστατευμένος από θαλάσσια κύματα με προσχώσεις, χωρισμένος σε τετράγωνες λιμνούλες («μπανιέρες», επιστημονικά αλοπήγια), όπου με την τότε τεχνική τη βοήθεια δηλαδή της φυσικής εξάτμισης, γινόταν η παραγωγή αλατιού ακριβού και προσοδοφόρου προϊόντος για τους Ρωμαίους όπως είπαμε.
Κοιτώντας προσεκτικά βλέπουμε επίσης την ξύλινη προφανώς γέφυρα με τις καμάρες της η οποία συνδέει το ακρωτήριο Δράπανο με την απέναντι ακτή, απαραίτητη περισσότερο για την ασφάλεια αποκοπής της λιμνοθάλασσας από τον κυρίως κόλπο ( που μάλλον τότε λεγόταν πόρτο Λιβάδι), όπως φυσικά και για ευκολία φόρτωσης των πλοίων με το παραγόμενο αλάτι, παρά για την διευκόλυνση της επικοινωνίας των δύο ακτών.
Η προστασία και η ελεγχόμενη επικοινωνία όταν χρειάζονταν του θαλασσινού νερού με τις εγκαταστάσεις της αλυκής γινόταν με προσχώσεις υποστηριζόμενες από ξύλινο τοιχίο κατασκευασμένο στην εσωτερική πλευρά της γέφυρας (που βλέπει προς το κάστρο), αφού η ξυλεία στην Κεφαλονιά ήταν άφθονη τότε, (έλατα).
Η ύπαρξη της γέφυρας διευκόλυνε επίσης σημαντικά τη μεταφορά και ρίψη από πάνω υλικών (μπάζωμα) σε οποιοδήποτε σημείο παρουσιαζόταν διαρροή θαλασσινού νερού και γενικώς διευκόλυνε οποιαδήποτε επισκευή του συστήματος προστασίας της αλυκής.

Αυτή η τεχνοτροπία κατασκευής της γέφυρας ονομάζονταν «αρκοσόλιο» και κατά τους Λατίνους arcosolium, σύνθετη λέξη από το arcus = τόξο, αψίδα, καμάρα και το solium = μπανιέρα, σαρκοφάγος, τοίχος κ.λ..
Η ονομασία «αρκοσόλιο» είναι γνωστή και από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια σαν τεχνική ταφής στις γνωστές κατακόμβες όπως στην παρακάτω φωτό από τις κατακόμβες της Μήλου που εύκολα διαπιστώνει κανείς πόσο πολύ μοιάζει εν μέρει οπτικά με γέφυρα.

Έτσι απλά λοιπόν μια τεχνοτροπία γέφυρας, ή σωστότερα μια γέφυρα που πήρε το όνομα από την τεχνοτροπία της σαν “αρκοσόλιο”, ως χαρακτηριστικότατο γνώρισμα του μεγαλύτερου κόλπου του νησιού έδωσε την ονομασία της αρχικά στον κόλπο ως arcosolium – αρκοσόλιο – αργκοσόλιο – Αργοστόλιο και στη συνέχεια το όνομα στην νεοχτισθείσα πρωτεύουσα της Κεφαλονιάς πριν μόλις δυόμισι αιώνες!
Μα θα μου πείτε υπάρχουν κάτι μικροδιαφορές…
Φυσιολογικότατο! Γιατί ο Κούταβος δεν έχει? Από το αρχαίο Ελληνικό Κότταβος = λεκάνη, έγινε σκυλάκι νταβαντουρισμένο. Χα χα. Και να δείτε που σε λίγο οι μοντέρνες «κυρίες του ελέους» θα στελιάσουνε έδεκει και άγαλμα με το κουτάβι του Οδυσσέα τον Άργο, περιτριγυρισμένο από μαρμάρινες κολωνίτσες  ώστε να διευκολύνονται τα σκυλάκια τους προς ούρηση! χα χα.
Για να δώσω και κάποιες επί πλέον πληροφορίες οι αλυκές του Κούταβου πρέπει να μετατράπηκαν σε λιμνοθάλασσα και μάλιστα εκτροφής ψαριών (διβάρι) γύρω στο 1650 μ.χ., γιατί σε χάρτη της τότε εποχής του πολύ καλού γεωγράφου Coronelli σταματάει η ένδειξη saline, ο κολπίσκος φαίνεται περιφραγμένος και αναφέρεται με τη λέξη Peschiere = ιχθυοτροφείο.
Ιδού και ο συγκεκριμένος χάρτης:

Άξιο προσοχής είναι ότι τη χρονική στιγμή κατασκευής του συγκεκριμένου χάρτη υπάρχει ήδη η μεταφορά της ονομασίας Argostoli στην περιοχή του σημερινού Αργοστολίου.

Υ.Γ. 1
Οφείλω πολλές ευχαριστίες στο ίδρυμα Αικατερίνης ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ για τον πλούτο των πληροφοριών που πήρα, και δεν παύει το όλο άρθρο να αντιπροσωπεύει σε πολλά σημεία δικά μου συμπεράσματα και εκτιμήσεις βασιζόμενες κατά το πλείστον σε παλιές χαρτογραφήσεις του νησιού.

Υ.Γ. 2
Ένα σημείο που θέλει μελέτη είναι ότι η τοπωνυμία Κούταβος – Κότταβος δείχνει να έχει πιο αρχαία ρίζα από την εποχή των Ρωμαίων στην Κεφαλονιά.
Το “Κότταβος” σαν λέξη ανήκει στην αρχαία Αττική διάλεκτο και σαν παιχνίδι έχει μάλλον εισαχθεί στην κυρίως Ελλάδα από τις Ελληνικές αποικίες της Σικελίας.
Κύριο χαρακτηριστικό του παιχνιδιού που σαν σκοπό είχε κάτι σαν το σημερινό μάδημα της μαργαρίτας, ήταν μία λεκάνη που μέσα έσταζαν κρασί, ή νερό.
Μα και το λατινικό solium σε μια από τις 3 – 4 έννοιές του σημαίνει και αυτό λεκάνη.
Δηλαδή το Κότταβος = Solium = λεκάνη, μπανιέρα, σαν την αβαθή λιμνοθάλασσα του Αργοστολιού, ή τα επί μέρους μικρά χωρίσματα (λιμνούλες εξάτμισης) της αλυκής.
Ποιο από τα δύο ονόματα προϋπήρχε?
Αν μπούμε στη λογική ότι η ονομασία Κούταβος σαν πιο αρχαία προϋπήρχε του Ρωμαϊκού solium και με το επιστημονικά παραδεχτό της κατά 2-3 μέτρα τότε χαμηλότερης στάθμης της θάλασσας, φτάνουμε σε συμπεράσματα ύπαρξης αλυκών στη βαθειά αρχαιότητα.
Όπως βεβαίως και κάποιας εξήγησης των καταβοθρών στους Άγιους Θεόδωρους συμπεριλαμβανόμενου και του παράγοντα της σεισμικότητας του νησιού όπου στερεύουν πηγές και λειτουργούν αντίστροφα σαν καταβόθρες κλπ,. κλπ.
Αλλά πολύ το προχωρήσαμε πιστεύω.

Ευχαριστώ που με διαβάσατε.

Ρόκκος Σπύρος