Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να αποδείξω, ή καλύτερα θα θέσω όσα στοιχεία γνωρίζω, γύρω από την ύπαρξη πηγής στο σημερινό φρούριο της Άσσου κατά τα παλαιότερα χρόνια. Λόγω των μέχρι τώρα υφιστάμενων αναλύσεων και θεωριών ίσως φαίνεται εξωπραγματικό αλλά τουλάχιστον πηγάδια υπήρχαν.
Η θεωρία επίσης ότι η έλλειψη νερού ήταν η αιτία που ποτέ δεν κατορθώθηκε η προσέλκυση αρκετού πληθυσμού παρά τις προσφορές και τις προσπάθειες των Ενετών, ώστε να δημιουργηθεί μια καστροπολιτεία και να μεταφερθεί εκεί η πρωτεύουσα της Κεφαλονιάς είναι εξωπραγματική.
Τα κυρίως προβλήματα ήταν η έλλειψη λιμανιού με ασφάλεια καιρικών συνθηκών, η απομακρυσμένη θέση του φρουρίου από το υπόλοιπο νησί και η άγονη τελείως περιοχή της Ερίσσου. Με ποια οικονομική δραστηριότητα θα απασχολείτο ο κόσμος εκεί? Θα χρησιμοποιούσε το υπάρχον νερό για να φυτεύει μαρούλια? Χα χα.
Θα ασχολείτο με το εμπόριο χωρίς ασφαλές λιμάνι και όταν το ταξίδι πχ Φισκάρδο – Αργοστόλι μόλις το 1925 ήταν διάρκειας 9,5 ωρών? (Εγκ. Ελευθερουδάκη).
Σκεφτείτε πριν ανοίξει από τον Νάπιερ ο δρόμος του Χάρακα πόσες ώρες θα ήταν!
Από κάποιον ξένο περιηγητή που δυστυχώς δεν θυμάμαι, αναφέρεται το ταξίδι Άσσος – Αργοστόλι 12 ώρες. Έξι με βάρκα μέχρι Αγία Κυριακή, δύο με γαϊδούρι μέχρι Λιβάδι και άλλες έξι με βάρκα μέχρι Αργοστόλι! Ποιος σοβαρός άνθρωπος θα πήγαινε να μείνει πάνω στο κάστρο? Αυτό ήταν η αιτία που έμειναν σχετικά λίγοι, όσους στην ουσία «σήκωνε» το μέρος με τα λίγα καλλιεργήσιμα εδάφη της ευρύτερης περιοχής και οι γύρω από αυτούς ελεύθεροι επαγγελματίες και παπάδες! χα χα.
Το κάστρο διέθετε 3 μεγάλες Δημόσιες δεξαμενές όμβριων χωρητικότητας περί τα 1.700 κυβικά μέτρα νερού και μαζί με τις ιδιωτικές ξεπερνούσαν τα 2.000 κυβικά.
Αυτό το νερό επαρκούσε για πληθυσμό 5.000 ατόμων με τα λίγα ζωντανά τους για 5-6 μήνες χωρίς να βρέξει καθόλου.
Αν δε δεν γινόταν πολιορκία από εισβολείς, υπήρχε νερό άφθονο από δύο πηγές και δεν γνωρίζω πόσα πηγάδια, σήμερα υπάρχουν 35 στο σημερινό χωριό (τότε Borgo) της Άσσου. Άρα το λιγότερο αστεία η δικαιολογία της έλλειψης νερού.
Υπήρχαν όμως και πάνω στο κάστρο πηγάδια και μάλιστα στρατιωτικού ενδιαφέροντος! Αυτοί που γνωρίζουν το μέρος θα γελάσουν. Το ίδιο θα έκανα και εγώ ίσως. Έλα όμως που υπάρχει και η χαρτογράφηση του γνωστότατου CORONELLI, Vincezo Maria, έκδοση 1687 παρακαλώ? Προφανώς ο ίδιος αρκετά νωρίτερα επισκέφτηκε τον τόπο μια και οι εκδόσεις τότε καθυστερούσαν απελπιστικά…
Πατήστε κλικ για μεγέθυνση.
Πάνω και αριστερά διακρίνεται η λέξη Pozzi (πηγάδια).
Εκεί στην Β.Δ. πλευρά της χερσονήσου (Ρεσπούνα), κάτω από τα τείχη έτσι για να περάσει την ώρα του εζωγράφισε τη λέξη πηγάδια (Pozzi) στα Ιταλικά! Αν ήταν στέρνες θα έγραφε cisternes, από αυτούς πήραμε και εμείς τη λέξη. Αλλά και η τοποθεσία είναι τέτοια που δεν είχε καμία έννοια διάνοιξη στερνών εκεί, άρα ναι πηγάδια, νερό τρεχούμενο με άλλα λόγια.
Επειδή ο τελευταίος κάτοικος του φρουρίου ήταν ο μπάρμπας μου ο Γιώργος ο Δεστούνης, γνωρίζω μια και μου είχε πει, ότι στο σημείο εκείνο κοντά στο γιαλό πριν τους σεισμούς του 1953΄ ανάβλυζε νερό. Τώρα έχουν κατακρημνιστεί βράχια, έχει αλλάξει κάπως το τοπίο, πλην όμως ακόμα τρέχει λίγο νερό εντός σχισμής βράχου πέφτοντας στη θάλασσα.
Άλλο σημείο ύπαρξης μικρής πηγής χαμηλά όμως προς τη θάλασσα είναι στο Βόρειο μέρος του κάστρου, δεξιά μπαίνοντας στο κολπίσκο του Αγιασμάτι. Η λέξη άλλωστε σημαίνει Αγίασμα, δηλαδή πηγή.
Άλλη πηγή που αναφέρεται και από τον Ιωσήφ Πάρτς βρίσκεται ακριβώς στο λαιμό της χερσονήσου στη θέση Τούρη, κάτω από το τότε συμπληρωματικό οχυρωματικό Ενετικό έργο (Torreta – Torre Bemba) που ένας από τους λόγους που φτιάχτηκε 30 χρόνια μετά το κυρίως φρούριο, ήταν και για να την προστατεύει. Τώρα είναι αβαθές ξεροπήγαδο επειδή γέμισε βότσαλα από την εκεί παραλία, αλλά μέχρι πρόσφατα είχε νερό άφθονο και έπλεναν οι Μποργκιώτισες τα σκουτιά τους, (και η μάνα μου μέσα σε αυτές).
Πατήστε κλικ για μεγέθυνση.
Πάνω και αριστερά στη φωτό διακρίνονται τα δύο μαύρα τετραγωνάκια (πύλη εισόδου δρομίσκου εν μέρει διασωζόμενη) που στην προηγούμενη φωτό πλησίον της αναφέρονται τα Pozzi (πηγάδια).
Τα πετρώματα της περιοχής Αγριόσυκος – Κομητάτα- Χάρακας- φρούριο Άσσου είναι τα μόνα στην Έρισσο που έχουν δυνατότητες να συγκρατήσουν και να αποδώσουν νερό. Αν κάποιος έχει αντίρρηση τη δέχομαι μόνο που διαθέτω τους τελειότερους χάρτες του είδους που μάλλον δεν κυκλοφορούν και για το λόγο αυτό δεν μπορώ να κάνω ανάρτηση. (Έτσι πιστεύω τουλάχιστο για την ανάρτηση).
Στην κορυφή της φυσικής ροής των ομβρίων υδάτων εσωτερικά του φρουρίου (όχι τυχαίο πιστεύω), υπάρχει μια τρύπα όπως και παλαιότερα έχω αναφέρει η οποία έχει την εικόνα εξόδου κεφαλαριού (πηγής) με λείους βράχους τριγύρω, που όταν παλιά έριχνες μέσα πέτρα ακούγονταν να κτυπά κάπου 13 φορές κατακρημνιζόμενη από ύψος (μάρτυρας ο πατέρας μου και άλλοι).
Εξωτερική όψη κατά το ήμισυ της τρύπας, η οποία μπροστά και αριστερά όπως φαίνεται είναι επιχωματωμένη από μπάζα αποτέλεσμα διάβρωσης και μάλλον σεισμών.
Πατήστε κλικ για μεγέθυνση.
Αρχική εσωτερική όψη της τρύπας.
Παρατηρώντας τη μορφή του βράχου που δείχνει το βέλος, φαίνεται πεντακάθαρα ότι έχει «σμιλευτεί» από δυνατή ροή νερού ή κάνω λάθος ??
Η τρείς μεγάλες Ενετικές στέρνες (δεξαμενές ομβρίων), ακολουθούν την εσωτερική φυσική ροή των ομβρίων ώστε όταν γέμιζε η πρώτη, η υπερχείλιση να πηγαίνει στη δεύτερη και από αυτή στην τρίτη. Λίγα μέτρα ψηλότερα από την πρώτη δεξαμενή βρίσκεται η αναφερόμενη τρύπα κατ΄ εμέ πηγή, που ίσως στέρεψε με τους μεγάλους σεισμούς του 1485 και ίσως ήταν η πηγή που αναφέρει στην κατεστραμμένη πόλη Ιερουσαλήμ η Άννα Κομνηνή σχετικά με το θάνατο του Γυϊσκάρδου.
Πιθανόν να ανάβλυζε ακόμα κάποια μικρή ποσότητα νερού όταν κτίστηκαν τα Ενετικά τείχη και έτσι αυτό το λιγοστό πηγάζον νερό προμήθευε την πρώτη στέρνα και συνέχεια τις άλλες. Αυτό το συμπεραίνω από το ότι τα δύο συμπληρωματικά οχυρωματικά έργα που και τα δύο προστάτευαν και πηγάδια (ένα στην Τούρη και ένα στη Ρεσπούνα, Πέρα Πούντα) χτίστηκαν 30 χρόνια μετά το κυρίως φρούριο, πιθανόν γιατί στον ενδιάμεσο χρόνο η πηγή στέρεψε τελείως ίσως από σεισμούς.
Στον κάθετο άξονα με κορυφή την υποτιθέμενη πηγή και βάση τη θάλασσα και εντός αυτής εκβάλουν ποσότητες κρύου νερού, που τις διαπιστώνει κανείς εύκολα κάνοντας κολύμπι, ή ακόμα καλύτερα υποβρύχιο ψάρεμα. Στην υπάρχουσα δε εκεί μικρή παραλία Καμίνι, μικρή ποσότητα φαίνεται καθαρά να αναβλύζει σε βάθος θάλασσας 20 – 30 πόντων!
Αν δεχθούμε την πηγή στο κάστρο, τότε προφανώς αυτό είναι το νερό που έφτανε κάποτε σε αυτήν.
Τώρα θα μου πείτε γιατί να δεχθούμε τη πηγή?
Έ άμα υπήρχαν το 1670 δύο πηγάδια στον απέναντι προμαχώνα Ρεσπούνα σε μικρή υψομετρική διαφορά απο αυτή, όταν στη βάση της υπάρχουσας τρύπας (παραλία Καμίνι) βγαίνουν άμπουλες τα νερά στη θάλασσα, όταν τα πετρώματα είναι κατάλληλα, όταν η σημερινή Άσσος βρίθει από υπόγεια νερά ακόμα και σε βάθος ενός μέτρου, δεν έχουμε πιθανότητες? Πολλές μα πάρα πολλές θα έλεγα άμα συνδυάσουμε και τους συχνούς ισχυρούς σεισμούς που αλλάζουν τα πάντα όσον αφορά τη διαδρομή των υπόγειων υδάτων.
Και ας πάμε λίγο πιο μακριά, βρήκαμε τον Αθέρα του Γυϊσκάρδου , βρίσκουμε και την πηγή της κατεστραμμένης πόλης Ιερουσαλήμ, βρήκαμε και τα αρχαία τείχη της, τι μένει για να βρούμε? Την Ιθάκη της Κομνηνής!
Απλά να πάρουμε την ανηφόρα να ανέβουμε στο Ενετικό φρούριο της Άσσου και τελείωσε!
Χα χα. Αστείο δείχνει λιγάκι, αλλά μάλλον δεν είναι.
Θα το συνεχίσουμε φίλοι μου, υπάρχει «υλικό» μπόλικο…
Να λοιπόν και η συνέχεια στο:Άσσος – φρούριο, και τα αρχαία πηγάδια του
Υ.Γ.Παρέλειψα να πω ότι στους χάρτες του Coronelli που παραθέτω, μπορείτε να δείτε εκτός από τα πηγάδια και τους δύο πύργους στον κόλπο της Άσσου. Στην είσοδο του κόλπου τον παλιό πύργο (Seniba) και πάνω στο λαιμό τον “φρέσκο” πύργο των Ενετών .